20 Ocak 2008 Pazar

Şifalı Bitkiler Sözlüğü - O-Ö-P-R

: (Pyrethrum / Pyrèthre / Pyrethrum / Pyrethrum roseum / Chrysanthemum coccineum / Pireotu / Tanacetum coccineum)

Nisan-haziran ayları arasında pembemsi renkte çiçekler açan, 20-70 cm boylarında çok yıllık, tüylü ve otsu bir bitki. Dilsi çiçekler 20-30 kadar olup pembe renklidir. Kuvvetli kokuludur.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Kuzeydoğu Anadolu.

Öd ağacı: (Aloe / Aloès / Aloe / Aquilaria agollocha / Eagle wood / Calambac)

Kurak bölgelerde yetişen, çok yıllık, yaprakları dikenli, bal özsulu (sukulent) bitkiler. Öd ağacı, sarı sabır olarak da bilinir. Daha çok Afrika, Suriye, Arabistan ve Güney Avrupa’da yayılış gösterir. Buna karşılık ılıman bölgelerde, park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Memleketimizin Güneybatı kesiminde de Romalılar döneminde kültürden kalmış, yabanileşmiş A. vara türü yetişmektedir. Bitkinin yaprakları birer rozet görünümünde, topraktan yayvan bir şekille çıkarak yukarı doğru bükülürler. Çiçek durumu dik ve sık bir salkımdır. Çiçekleri sarı veya kırmızıdır.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Güneybatı Anadolu (Demce).

: (Eucalyptusbaum / Heberbaum / Eucalyptus / Ökaliptüs / Sıtma ağacı)

Haziran-temmuz ayları arasında, mor renkli çiçekler açan büyük ağaçlardır. Yaprak şekli bitkinin yaşına göre değişir. Gençlerde sapsız, oval, açık yeşil; yaslılarda ise uzunca saplı, orak seklinde, derimsi ve koyu yeşildir. Çiçekler morumsu kırmızı renkte olup, her bir yaprağın koltuğunda birkaçı bir arada bulunur. Meyve küçük ve çok miktarda tohum taşıyan oval şekilli bir kapsüldür. Ana vatani Avustralya olan bu ağaç, halk arasında sıtma ve kinin ağacı olarak da tanınır.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Akdeniz ve Güney Anadolu.Avustralya’da olan gelişme alanı kısa bir zamanda çok genişlemiştir. Bir okaliptus ağacının yılda ortalama 250 ton suyu alıp havaya verdiği tecrübelerle anlaşılmıştır. 1938’den beri, yurdumuzun güney bataklıklarında da yetiştirilmesine büyük önem verildi ve kısa zamanda çok ümit verici neticeler alindi.Bölgede, sıtma hastalığının yayılmasında önemli rol oynayan sivrisineğin nesli kesildi.

: (Weisse Mistel / Gui / Mistletoe / Burç / Çekem / Viscum)

Mart-nisan ayları arasında, dalların ucunda sarımsı-yeşil renkli çiçekler açan, 20-100 cm boylarında, kışın yapraklarını dökmeyen, çalı tipinde, iki evcikle, yari parazit bitkiler. Halk arasında burç, çeti, çekem, gökçe, göbelek, yalınkaya gibi isimlerle bilinir. Ökseotu, havstoryum adı verilen emeçleriyle, kendini odunlu bitkilerin Dalları üzerine tespit ederek yasar. Memleketimizde çok değişik ağaçlar (çam, köknar, söğüt, kavak, armut, elma, kayısı gibi meyve ağaçları) üzerinde yetişir. Bitkinin Dalları ve yaprakları karşılıklıdır. Yapraklar sarımsı yeşil renkte, sapsız ve derimsidir. Meyveleri 8-10 cm çapında, küre seklinde toparlak ve beyaz, iç kısmi yapışkanlı olup, yaprakların veya dalların arasında sapsız olarak birkaçı bir arada bulunur. Ökseotu, ardıç kuşları ile daldan dala ve ağaçtan ağaca taşınır. Bu kuşlar, meyvenin yapışkan kısmını severek yerler ve bu esnâda gagalarına yapışan kısmi temizlemek için, gagalarını dallara sürterler ve böylece tohumlarını bu kısımlara bulaştırırlar. Tohumlar burada çimlenir ve gelişirler. Ayrıca kuşların dışkıları vâsıtasıyla dışarı atılan tohumların dallar üzerinde tutunarak çimlenmesiyle gelişirler. Bitki zehirlidir.

(Dagkestanesi / arnica / Arnique)

Bileşikgiller familyasından, çayır ve ormanlarda yetişen, papatyayı andıran çok yıllık bir bitkidir. Kömeçleri turuncu ve sarıdır. Çiçekleri kullanılır.

Pancar: (Mangold / Zuckerrübe / Betterave / Beet / Beta vulgaris)

Doğu Akdeniz sâhillerinde yabânî olarak yetişen, ince köklü, bir veya iki yıllık otsu bir bitki. Yaprakları etli, alt kısımlarda saplı ve büyük, üst kısımlarda ise sapsızdır.Bazı cinsleri kültüre alınarak gıda olarak ve şeker yapımında kullanılmaktadır.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Anadolu ve Trakya’da.

Papatya: (Kamillen / Camomille / Camomille / Matricaria chamomilla)

Mayıs ve ağustos ayları arasında çiçek açan, 20-50 cm boyunda, güzel kokulu bir yıllık otsu bitki. Yol kenarı, bos alanlarda oldukça çok rastlanır. Yaprakları parçalı ve tüysüzdür. Çiçekler dalların ucunda küçük başçıklar (kapitulum) hâlinde bulunurlar. Basçıkların orta kısmında bulunan çiçekler tüp seklinde ve sarı renkli hermafrodittir. Kenarlarda ise 15-20 tâne dil şeklinde, beyaz renkli dişi çiçekler bulunur.

Alman Papatyası (Anthemis nabilis): Orta Avrupa’da yetişir ve kültürü de yapilir. Dişli çiçekleri beyazımsı renklidir. Memleketimizde 50 kadar Anthemis türü bulunmakta ve İzmir papatyası, yabânî papatya, beyaz papatya gibi isimlerle bilinmektedir.

Papatya yağı: Spazm giderir. Ağrıları dindirir. Mikropları öldürür. Sinirleri yatıştırır.

otu: (Wermut / Absinthe / Wormwood / Artemisia absinthium)

Temmuz-ağustos ayları arasında sarı renkli çiçekler açan, 40-100 cm boylarında, az çok tüylü, kokulu, çok yıllık otsu bir bitkidir. Daha çok kayalık ve kurak yerlerde yetişir. Yaprakları parçalı, grimsi beyaz renklidir. Başçıklar küçük, küre seklinde olup salkım hâlinde toplanmışlardır. Başçıkların kenarlarında dil seklinde dişi çiçekler, ortada ise tüp seklinde hermafrodit çiçekler bulunur.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Kuzey, İç ve Güney Anadolu.

: (Porree / Poireau / Leek / Allium porrum)

Kök ve gövdesi toprak altında bulunan, sarmısağa benzeyen bir kış sebzesidir. Yapraklari serit seklinde ve uzun olup, toprak üstünde gelişir. Çiçekler bir sapın tepesinde bulunur. Bitkinin sebze olarak kullanilan kısmı, gövdesi ve boru şeklindeki yapraklarıdır.

Kullanıldığı yerler: Sebze olarak yemeği yapılır. Besin değeri soğana göre azdır. Şurubu göğsü yumuşatır, öksürüğü keser. Mide rahatsızlıklarına iyi gelir. Üremi ve idrar tutukluğunda faydalıdır. Sinirleri kuvvetlendirir. Kabızlığı giderir. Pırasa suyu, yüzdeki sivilce ve lekelere faydalıdır. Arı sokmasında da kullanılır.

Ratanaya: (Krameria triandra)

Baklagiller familyasından, Amerika’da yetişen ve birçok türü olan bir bitkidir. Kökü (Radix ratanhiae) toz haline getirilip kullanılır. Çiçekleri kırmızı, Yapraklari uzun, ince ve uçları dilimlidir.

Râvend: (Rhabarber/ Rhubarbe / Rhubarb / Ravendiyye / Isgin / Rheum ribes)

Mayıs-haziran aylarında çiçek açan, 100-150 cm boyunda, çok yıllık, otsu bir dağ bitkisi. Yapraklar bitkinin taban kısmında toplanmışlardır. Yaprak, kalp veya böbrek seklinde, 30-60 mm ebadında, kenarları dişli, damarlar alt yüzden dışarı doğru çıkıktır. Çiçekleri geniş bir bileşik salkım durumunda toplanmıştır. Çanak yaprakları 6 parçalıdır. Meyveleri 10-15 mm uzunluğunda, kirmizimtrak renkli ve kanatlıdır. Toprak altında etli bir rizomu bulunmaktadır.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Orta ve Dogu Anadolu ile Akdeniz bölgesi.

Rezene: (Gemeiner / Fenchel / Fenouil / Fennel / Raziyane / Tatli anason / Foeniculum vulgare / Fenouil vulgarie)

Haziran-ağustos ayları arasında sarı renkli çiçekler açan bir buçuk-iki metre boylarında iki yıllık kokulu otsu bitkiler. Yaprakları saplı ve tüysüzdür. Bitkinin gövdeleri dik, içleri boş silindir seklinde ve tüysüzdür. Çiçekler uzun saplı ve bileşik semsiye durumundadırlar. Meyveleri silindir seklinde tüysüz ve yeşilimsi esmer renktedir. Tohumları protein ve yağ bakımından zengin bir besi dokuya sâhiptir. Birçok çeşidi vardır. Daha çok kayalık ve kurak yerlerde yetişir. Raziyane ismiyle de bilinir.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Ege ve Akdeniz bölgesi.

Roka: (Raukenkohl / Roquette / Rocket / Eruca sativa)

Bir veya iki yıllık otsu bitkiler. Yapraklar toplu, dişli kenarlı ve tüylüdür. Çiçekler sarimtrak veya beyazımtrak olup, üzerleri morumsu damarlıdır. Sebze olarak bahçelerde yetiştirilir. Sert kokulu ve baharatlı bir bitkidir. Kök ve tohumdan üretilir. Bol sulak yerlerde yetişir.

0 yorum: